Priče stare Podgorice

Odlomci iz knjige Svetozara Piletića “Saga o Podgorici”

Sačuvan je jedan zanimljiv izvještaj o našem gradu, pisan 20.07.1883.godine.

To je pismo dr Petra Miljanića, tada ljekara u Podgorici, koje je uputio Opštinskom sudu o higijenskim uslovima u varoši, u svim domaćinstvima. Opštinski sud, 23-ćeg istog mjeseca, obavještava Državni savjet o svom aktu i “paftoruje da je odveć neuredno u gradu”, pa se smatra da je uputstvo dobro došlo.

Predmet je zaveden u Državnom savjetu 02.08.1883.godine pod brojem 749, a u Ministarstvu unutrašnjih djela registrovan kao broj 1383.

Ovaj zapis posvećen je tom autentičnom svjedočenju, a dijelom i njegovom tvorcu.

Evo najprije tog izvještaja:

“Pošto se pojavila kolera na istoku”, izvještava dr Miljanić, “i ona se nikako ne umanjava no zahvata oko sebe sve više prostora, to nijesmo sigurni da nam taj nemio gost neće doći u Evropu. Stoga se svuda, osobito po većim varošima, udaljuje sve što zdravlju naudi”.

“Kao liječnik ovog mjesta”, kaže dalje izvjestilac, “dužan sam obratiti pažnju ove opštine na mjere koje bi trebalo provesti u djelo u našoj dosta nečistoj varoši.

Ovo bi nam trebalo učiniti:

Treba da se pregledaju sve kuće, gdje ljudi žive, ali i razvaljene i zabačene, gdje niko ne živi. Da se đubre omete i udalji van varoši na određeno smetlište ili njive. Da se mjesta i štale gdje stoka i konji žive uredno čiste, i to svaki dan. Da se prohodi (zahodi – primjedba autora) bolje gledaju i da se baci u njih neugašeni klak, ili dok se nabavi jedna jevtina stećija – karbona kiselina ili hlorni klak, ako opština bude htjela da nabavi, time da čiste smrdljiva mjesta.

Da se čaršija i ulice čiste često puta i to zorom, da ne bi čaršija bila ispunjena zagađenim vazduhom. Da se zabrani prodaja nezrelog voća (za sada one nezrele šljive i džanje ne puštaju u pijacu) i da ne razbacivaju kore od dinja i lubenica oko mjesta prodavanja. Da se više pažnje obrati na čistoću u kasapnici i na dobrotu mesa koje se prodaje, da se kože nikako ne suše u dućanima ni po privatnim kućama, već pri kraju varoši”.

Mnogo toga o čemu se govori u ovom tekstu i danas je interesantno i aktuelno. Danas se to, istina, drugačije zove – to je prostor u kome živimo- čovjekova okolina, ali se problemi koji se ovdje spominju javljaju i danas, iako u drugoj formi.

Riječi koje je tada napisao dr Petar Milanić, ljekar koji je u našem gradu bio od 1881-1884.godine, imaju u njemu i danas svoj odjek. Miljanić je inače bio svestrano obrazovana ličnost, ljekar i pravnik, teoretičar i praktičar. On je svoju veliku erudiciju poklanjao našem čovjeku, a njegov rad predstavlja, u pravom smislu riječi, početak savremene medicinske nauke u Crnoj Gori.

Spominjali smo ga kada smo govorili o ljekarima stare Podgorice, kao prvog među 45 spomenutih. Na žalost, kako to neminovno biva, ni to nije bio potpun broj. Izostala su važna i značajna imena ljekara Jovana Kujačića, Jovana Bulajića, Stojana Stanojevića, a i o svakom od njih posebno bi se moglo govoriti, a moguće je da je bio i još neko ko je čuvao zdravlje građana našeg grada.

Kazivanja o gradu

U svom hodu kroz vrijeme i prostor svaki grad, svaka urbana cjelina stvara i mijenja uslove življenja, otkriva i zaboravlja, naseljava ili napušta određene prostore. Ili se u njima sve ljepše i ljepše smješta.I priča grad svoju priču, kao sastavni dio života očovječuje, pridodajući joj svoje misli, svoje riječi, sve više sebe sama humanizujući pamti ili izmišlja. Miješa legendu i predanje sa pouzdanim i provjerenim i sam tvori vlastitu istinu, svoju svijest o sebi. Te priče nam pomažu na putu do samosvijesti, do spoznaje vlastitih korijena.
I naš grad ima svoje legende i predanja, svoje verzije o zidanju, razvoju, pomjeranju, a one ako i nijesu tačne, uvijek su zanimljive.
U jednoj takvoj priči objavljenoj još prije 90 godina, kazuju se verzije o nastanku grada. Po njoj se pominje kralj Tugomir i veli da je to bilo krajem X vijeka. Po drugoj, to su bili Stojimir i Mutimir, čak u VII vijeku. Kaže se i to da Podgorica nije pvobitno bila sazidana na uglu ušća Ribnice u Moraču, gdje je sada. Prema Duklji, na lijevoj strani Morače, postoje razvaline i ispod cijelog brda dalje, bila je gusta naseobina. Sudeći po tim razvalinama, koje se vide, a i po pričanju mještana, varoš je poslije propasti Duklje tu bila sazidana, ili pod brdašcem Kakaricom, pri izvoru Ribnice, gotovo uru daleko od današnje Podgorice. Mjesto gdje je sada Titograd zvalo se Pšenično Polje.
Zanimljivo je i narodno predanje, koje je svojevremeno saopštio Ilija Zlatičanin. Po njemu je današnji grad podigao neki Hadži-Paša. To predanje veli da se Hadži-Paša savjetovao sa knezom Markusom, iz Momišića, tada sela s one strane Morače, koji mu je rekao da uzme jednog kokota, pa da ga pusti da leti i gdje kokot otpočine tu da grad gradi. Paša ga je poslušao i kokot počine na ušću Ribnice u Moraču i tu se grad podiže.

Najvjerovatnije da je i ta verzija proizvoljna, mada se kaže da je varoš postojala za vrijeme narodne nezavisnosti. I isto tako sa puno vjerovatnoće, može da se kaže da je grad mijenjao svoje mjesto, pa se čak misli da je Zeta sva unaokolo zasijana starim razvalinama kao što su one kod Zlatice, Drezge, Momišica i Đulića, pa onda i dalje. Građevine što se otkrivaju nijesu iz jednog doba, pa je i tu zanimljivo ono što je Zlatičanin saopštio: “Mjesto što se pruža od Ribnice sa istočne strane Podgorice zove se Drpi. Ovo mu se ime gubi kad dođe na Đečevića Mahalu. Prije no dođeš do Đečevića kuće, srijeta te jedna usamljena turska kuća Hadži-Useinovića, kojoj su vrata od obora na brijegu Drpima, a kuća pod brijegom. Po narodnom predanju tu je bila crkva”.

Spominje Zlatičanin i mjesto Čepurci, između Ljubovića i Morače, gdje se nalazi staro groblje i razvaline jedne crkve. Saopštava on da je tu i jedna ploča sa natpisom koji se ne može pročitati, a isto tako govori o razvalinama jedne crkve, obrnute u zapad, što svjedoči da je bila crkva katolička.
Možda je u ovom kazivanju mnogo toga plod umjetnikove mašte, ali ne zaboravimo da je Gete rekao: “Prava umjetnost je ono što nikada i nigdje nije bilo, a što je najveća istina života”.

Priče stare Podgorice

ZELENO LICE PODGORICE